Gdy zajmujemy się rozwojem poznawczym, stykamy się z dzieckiem jako istotą myślącą zatem taką, która myśli, poznaje, uczy się i zapamiętuje. Procesy poznawcze to przede wszystkim spostrzeganie, uwaga i pamięć a także wyobraźnia, myślenie i mowa.

   Wszystkie one stanowią o poziomie umysłowego rozwoju dziecka. U dziecka w wieku przedszkolnym procesy poznawcze posiadają tło emocjonalne. Rozwijają się w toku działania dziecka w kontekście z otoczeniem. Bardzo ważnym elementem procesów poznawczych dzieci jest spostrzeganie. Wraz z rozwojem dziecko uzyskuje coraz lepszą orientację w otaczającym go świecie. Spostrzeganie to nie jest od razu doskonale. Przykładem na to może być fakt, iż dziecko w młodszym wieku przedszkolnym może być niedokładne w odwzorowaniu na przykład figur geometrycznych. Dziecko spostrzega je ale nie potrafi dokładnie odwzorować. Zauważyć tu można pewien stopień synkretyzmu, który zanika wraz z rozwojem dziecka. Dzieciom należy zatem pokazywać jak najwięcej pomocy dydaktycznych ale wcześniej należy je do tego przygotować, kierować ich spostrzeżeniami i obserwacjami. U dzieci w wieku przedszkolnym obserwuje się znaczną aktywność umysłową. Zachodzą w nich zmiany głównie w myśleniu. Przekraczając próg przedszkola dziecko zauważa, że nie jest jedyne i najważniejsze. Nie koncentruje się tylko na sobie ale również dostrzega innych dorosłych, inne dzieci, inne przedmioty. Rozumie nową sytuację, w której się znalazło. Nie myśli jeszcze logicznie ale rozumie otoczenie w sposób irracjonalny. Działania dziecka zaczynają być bardziej przemyślane. Jego działanie przeradza się w myślenie słowne inaczej ujmując potoczne- dla niego bardzo realistyczne. Jest to myślenie egocentryczne. Dziecko włącza rzeczywistość poznawczą do własnej subiektywności wyłączając przy tym obiektywność (teoria Piageta). Na przykład zabawy symboliczne takie jak bal dla lalek. Motywem działań dzieci jest potrzeba zabawy. Stopniowo wraz z rozwojem poznawczym dziecko przechodzi od myślenia egocentrycznego do myślenia intuicyjnego. Posiada intuicję i korzysta z niej. U dziecka natomiast sześcioletniego jest już wykształcony pewien stopień uwagi dowolnej co pozwala mu na dłuższe skoncentrowanie się na tym, co mówi nauczycielka lub na wykonywanie bardziej złożonych zadań. W okresie przedszkolnym stale rozwija się i wzbogaca mowa dziecka. Wzbogaca się zarówno ilościowo jak i jakościowo. Zwiększa się u dziecka zasób słownika i tym samym dziecko uczy się używania języka w poprawnych formach gramatycznych. Opanowuje język poprzez naśladowanie mowy dorosłych. Często powtarza to co się do niego mówi. W wieku przedszkolnym czyli już w trzecim roku życia dziecko zna przeciętnie ok..1000 słów natomiast pod koniec tego okresu rozwojowego zasób poznanych przez nie słów zwiększa się aż do 4000 tys. a nawet więcej słów. W piątym roku życia dziecko przyswaja sobie najważniejsze formy czasownikowe i gramatyczne. W wieku sześciu, siedmiu lat, dziecko już potrafi posługiwać się bardziej złożonymi zdaniami a pod koniec wieku przedszkolnego całkowicie opanowuje mowę ciągłą. Na rozwój poznawczy dziecka składa się także rozwój pamięci. Procesy pamięci są zależne od tego jak przebiegał u dziecka proces spostrzegania. Dzieci przedszkolne charakteryzuje tzw. pierwszy rodzaj pamięci. Zapamiętują one najczęściej zabawy bądź to, co je najbardziej zainteresowało. Dopiero w późniejszym okresie przedszkolnym w wieku mniej więcej sześciu lat dziecko potrafi dobrze przyswoić sobie materiał sensowny. Zdolne jest nawet do zapamiętania wierszyka lub roli w przedstawieniu.

Oprac. mgr Joanna Jakubiszyn