Orientacja przestrzenna to zdolność poznawcza umożliwiająca bycie świadomym swoich relacji z otoczeniem oraz z samym sobą. Jest to również umiejętność określania lewej i prawej strony w schemacie własnego ciała i w przestrzeni. Na orientację przestrzenną składa się także umiejętność określania stosunków między przedmiotami i orientowania się w schemacie ciała osoby, która znajduje się naprzeciwko. Już od narodzin dziecko uczy się postrzegania otaczającej go przestrzeni. Zaczyna od świadomości własnego ciała. Następnie dziecko zauważa, że przedmioty mogą znajdować się przed nim, za nim, obok itd. Kolejnym etapem jest rozwijanie się umiejętności widzenia świata oczami innej osoby, co wymaga dużego wysiłku intelektualnego, ponieważ jest związane z rozumieniem pojęcia przesunięcia i obrotu.
Źródło: www.sosw.tarnow.pl
Orientacja w przestrzeni jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania dziecka w otaczającej rzeczywistości i stanowi kluczowy element w edukacji, dlatego powinna być rozwijana jeszcze przed rozpoczęciem nauki w szkole. Z chwilą rozpoczęcia edukacji szkolnej bardzo potrzebna staje się umiejętność orientacji na kartce papieru. Jest ona konieczna w procesie nauki czytania i pisania, a następnie podczas uczenia się matematyki, geografii i fizyki. Specjaliści uważają, że dzieci rozpoczynające naukę w szkole, powinny umiejętnie patrzeć na otoczenie oczami drugiej osoby i orientować się na kartce papieru. W przeciwnym razie mogą mieć trudności z rozumieniem i wykonywaniem poleceń nauczycieli.
Dzieci najlepiej poznają przestrzeń poprzez działanie w niej, kiedy mogą czuć, obserwować i nazywać swoje doświadczenia. Dlatego jako osoby dorosłe powinniśmy organizować zabawy opierające się na sytuacjach poznawczych i zadaniach do wykonania, w które dzieci będą mogły się w pełni zaangażować.
Pomysły na zabawy rozwijające orientację przestrzenną
Poznawanie swojego ciała
Dziecko pokazuje i nazywa poszczególne części ciała, dotyka ich, porusza wskazaną częścią ciała np. poruszam głową, poruszam oczami, poruszam buzią.
Zabawy przed lustrem
Dziecko ogląda swój wizerunek w lustrze, pokazuje i nazywa części ciała, rusza poszczególnymi częściami ciała, naśladuje i pokazuje miny w lustrze (dowolne miny lub związane z emocjami np. jestem wesoły, jestem smutny, jestem zły).
Powitanie częściami ciała
Dzieci witają się poszczególnymi częściami ciała zgodnie z poleceniami osoby dorosłej, np. podajcie sobie prawe ręce, dotknijcie się lewymi kolanami, poklepcie się po lewym ramieniu.
Zabawa ruchowa Owoce
Wokół dziecka na podłodze rozkładamy różne owoce. Dziecko określa położenie tych owoców względem swojej osoby. Pytamy np. Gdzie leży jabłko? Gdzie jest śliwka? Gdzie leży gruszka?
Zabawa ruchowa z piłką
Osoba dorosła wydaje dziecku polecenia np.:
stań za piłką
stań przed piłką
stań obok piłki
podnieś piłkę do góry
postaw piłkę na podłodze
podnieś piłkę z podłogi
rzuć piłkę do mnie.
Zabawa z masą solną
Potrzebne materiały: masa solna, dwie tacki, ryż lub inne materiały do ozdabiania.
Dziecko formuje na dwóch tackach dwa duże koła z masy solnej. Na jednej tacce odciska prawą dłoń, a na drugiej lewą. Odciśnięte dłonie ozdabia wg własnego pomysłu.
Umieszczanie przedmiotów wg instrukcji
Gromadzimy różne przedmioty i rozkładamy w pokoju, np. jabłko na parapecie, piłkę pod biurkiem, klocek na telewizorze, zegarek obok krzesła. Dziecko odpowiada na pytanie, gdzie są umieszczone poszczególne przedmioty.
Źródła:
Franczyk A., Krajewska K. (2009): Zabawy i ćwiczenia na cały rok. Propozycje do pracy z dziećmi młodszymi o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Wydawnictwo Impuls, Kraków.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. (1997): Dziecięca matematyka. Edukacja matematyczna dzieci w domu, przedszkolu i szkole, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Skorek E. red. (2012): Terapia pedagogiczna, Wydawnictwo Impuls, Kraków.
Adriana Pacholczyk - psycholog